Καλός άνθρωπος ή μαέστρος στην χειραγώγηση;

Η τέχνη της χειραγώγησης

Μέρος πρώτο

Δεν είναι δύσκολο λοιπόν να διακρίνει κανείς δύο είδη ανθρώπων αρκεί να κοιτάξει στο οικείο του περιβάλλον. Τους «καλούς ανθρώπους» και τα θύματα. Πιθανόν με μια πρώτη ματιά να διαφωνείς και να σκέφτεσαι όχι μόνο ότι υπάρχουν και κάποιες ενδιάμεσες κατηγορίες, αλλά ότι ξέχασα μια πολύ σημαντική κατηγορία, τους κακούς και ανήθικους ανθρώπους που μας δυσκολεύουν στην καθημερινή μας εμπειρία. Σου υπενθυμίζω ότι θέλω να προσαρμόζεις ό,τι διαβάζεις στις δικές σου εμπειρίες, να μην τα παίρνεις αυτούσια αλλά να τα διαβάζεις με μια γενικότερη θεώρηση καθώς και να υπογραμμίζεις αυτά που σου φαίνονται σημαντικά.

Ποιον χαρακτηρίζουμε συνήθως καλό άνθρωπο; Αυτόν που μας κάνει όλες τις χάρες, που μας διευκολύνει όταν του το ζητήσουμε, που μιας κάνει να γελάμε και γενικότερα που ο χρόνος μας μαζί του είναι ευχάριστος, αυτόν που μετά τη γνωριμία μας ανακαλύπτουμε ότι μιας αρέσει, επιδιώκουμε να περνάμε χρόνο μαζί του και εάν είναι του αντίθετου φύλου καμιά φορά αρχίζουμε να τον ερωτευόμαστε. Αυτόν στον οποίο βλέπουμε αυτά που Θέλουμε να δούμε. Υποκριτής! 

Αυτός που με μια πρώτη ματιά χαρακτηρίζεται «καλός» άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας υποκριτής! Ανήθικος και με έλλειψη αξιών άνθρωπος, ψεύτης που προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του μεταμφιέζεται πίσω από το χαμόγελό του και χρησιμοποιεί ως δούρειο ίππο την καλοσύνη για να σαγηνεύσει και να πλανεύσει το άτομο στο οποίο απευθύνεται προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του. Ακόμα και αν δεν έχει άμεσους σκοπούς και τα κέρδη του δεν φαίνεται να είναι άμεσα, πίσω από την «καλοσύνη» του κρύβεται η συμπεριφορά του ατόμου που ξέρει να περιμένει και την κατάλληλη στιγμή θα διεκδικήσει την ανταπόδοση αυτής της επιτηδευμένης καλοσύνης.

Για αυτά τα άτομα η καλοσύνη δεν είναι ενσυνείδητη αλλά είναι επιβαλλόμενη από τις μύχιες ανάγκες τους καθώς θεωρούν πως πρόκειται για μια ανταλλαγή. Επενδύουν στη συμπεριφορά τους με σκοπό να σε κερδίσουν. Ποιος ξέρει τι έζησε και ο Νίτσε που στο έργο του «Γενεαλογία της ηθικής» ασχολείται με το φαινόμενο του «καλού ανθρώπου»... Ποιος άραγε «καλός άνθρωπος» να ήταν η δική του έμπνευση; Ποιον πόνο να του γέννησε και ήθελε να προειδοποιήσει όλους εμάς και προσπάθησε να μας τον συστήσει;

Για να στο πάω λίγο πιο βαθειά λοιπόν μέσα από τη δική μου οπτική: Τέτοια άτομα συνήθως όταν σε γνωρίζουν, έχουν μια συμπεριφορά που σε κερδίζουν. Παράλληλα όμως μελετούν τις συνήθειές σου, τις αδυναμίες σου, τους φόβους σου, τις εμπειρίες σου και το χειρότερο και το ποιο ανήθικο από όλα, μελετούν το παρελθόν σου. Τότε ετοιμάζουν με υπομονή, γιατί πρόκειται για άτομα καθόλου παρορμητικά αλλά με τεράστια υπομονή που δεν θα κάνουν αυθόρμητα την λάθος κίνηση γιατί θα καταστρέψουν ότι έχουν χτίσει (όπως οι επενδυτές στο χρηματιστήριο, ό,τι και να συμβαίνει θα κάνουν την κίνησή τους την κατάλληλη στιγμήν στο πλαίσιο στο οποίο θέλουν να κινηθούν. 

Σε κάνουν να πιστεύεις αυτά που θέλουν και να υιοθετείς κάποια από τα πιστεύω και τις ιδέες τους. Τότε ακριβώς είναι η στιγμή που έχουν πετύχει. Αυτό δε συμβαίνει επειδή δεν μπορείς να προστατεύσεις τον εαυτό σου, αλλά γιατί όπως είπε και ο Eric Berne, υπάρχουν τρόποι χειραγώγησης του ατόμου, και εάν κάποιος άνθρωπος θέλει να κερδίσει κάτι από εσένα τότε δεν έχει παρά να τους χρησιμοποιήσει. 

Τι πιστεύεις, κάποιο άτομο με τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε θα δίσταζε να το κάνει; Να σε χειραγωγήσει δηλαδή με κάποιους τρόπους και να σε φέρει σε ένα σημείο να πιστεύεις πως αυτό που κάνεις είναι γεννημένο από το δικό σου θέλω ενώ στην πραγματικότητα στο έχει εκμαιεύσει; Kαι αν πιθανόν αποφασίσεις υποσυνείδητα πως τελικά δε σου αρέσει η κατάσταση που σε έχει φέρει, τότε νοιώθεις τύψεις που άλλαξες άποψη... 

Μέσα σου υπάρχουν αντικρουόμενα αισθήματα. Από τη μια η ατομική σου άποψη που δεν συνάδει με την πράξη που τελικά έκανες, και από την άλλη το συναίσθημα για την απόφαση που πήρες για την πράξη, η οποία όμως είναι αντίθετη προς εσένα. Δημιουργείται έτσι μια σύγκρουση μέσα σου: «Πώς αφού υπό κανονικές συνθήκες δε θα το σκεπτόμουν, τώρα το έκανα επειδή είμαι σίγουρος ότι το θέλω αλλά αντί να είμαι ευτυχισμένος που έκανα αυτό που πίστευα ότι ήθελα, τελικά είμαι δυστυχισμένος;» 

Το θέ­μα είναι πολύ σοβαρό και χρειάζεται κάποια περαιτέρω ανάλυση. Ο άνθρωπος ο υποκριτής ο ... «καλός άνθρωπος», παραμένει καλός επειδή δεν αφήνει τον εαυτό του να εκτεθεί. Ένα ιστορικό πρόσωπο που σίγουρα γνωρίζεις, για να φτάσει εκεί που στόχευε ακολούθησε μια συγκεκριμένη πορεία. Μόνο όταν έφτασε εκεί που ήθελε αποκάλυψε τον πραγματικό του εαυτό. 

Το άτομο αυτό είναι ο Αδόλφος Χίτλερ ο οποίος μέχρι να γίνει η προσωπικότητα που γνωρίζουμε ήταν αγαπητός στον λαό και τα πλήθη συγκεντρώνονταν γύρω του για να τον ακούσουν. Η δήλωσή του που θα ήθελα να θυμάσαι είναι η εξής: «Αν θέλετε τη συμπάθεια των μαζών, πρέπει να λέτε τα πιο ηλίθια και τα πιο χοντρά ψέματα.» Τα συμπεράσματα δικά σου για το πώς έφτασε εκεί, από πού ξεκίνησε, με ποιους τρόπους κατάφερε να είναι αγαπητός στον Λαό και επιπλέον ο ίδιος ο Λαός να τον θέλει στην εξουσία. Μόνο όταν κατάφερε το ζητούμενο έδειξε ποιος είναι και τελικά ποια ήταν τα σχέδιά του.

Για να επανέλθουμε, ένα τέτοιο άτομο -υποκριτής-, «καλός άνθρωπος», συνήθως είναι το επίκεντρο της παρέας καθώς είναι ευχάριστος και αρεστός αλλά παράλληλα γνωρίζει να ελίσσεται και να προσέχει ώστε να μην αποκαλυφθεί ο πραγματικός του χαρακτήρας γιατί έτσι θα γκρεμίσει όσα επιμελώς έχτιζε. Δείχνει πως η καλοσύνη του είναι αυθόρμητη και προς όλους. 

Ακόμα και εάν δεν καταφέρει να πετύχει από κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο την απαίτηση που είχε, έχει αρκετή υπομονή αλλά επιπλέον και τον τρόπο να καλυφθεί, ώστε να συνεχίσει να έχει τον απονεμημένο τίτλο του «καλού» και στο μέλλον. Αυτό του δίνει τη δυνατότητα να τον χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε άλλη στιγμή του χρειαστεί εναντίον οποιουδήποτε άλλου προσώπου. 

Συνήθως όταν δεν καταφέρνει κάτι το σχολιάζει κεκαλυμμένο με κάποιο αστείο και δε νευριάζει ποτέ μπροστά σε άλλους ώστε να μην προκαλέσει υποψίες και σχόλια. Ταυτόχρονα, όταν θέλει να πετύχει κάτι το λέει μεταξύ αστείου και σοβαρού, το μασκαρεύει, ώστε εάν δεν μπορεί να πετύχει το σκοπό του είτε να το γυρίσει στην πλάκα και στο χιούμορ, είτε να κάνει αυτό που λέει ο λαός, «να ρίξει άδεια για να πιάσει γεμάτα»...

Προσπαθεί για την επίτευξη του σκοπού του, και ό,τι γίνει-γίνει. Για εμένα λοιπόν, αυτός που χαρακτηρίζεται «καλός» είναι συνήθως άνθρωπος υποκριτής που αρχικά γνωρίζει να χειραγωγεί τους γύρω του αλλά και να προσέχει το όνομά και τον «τίτλο» του.

Θα μου πεις τώρα: - «Και πως μπορώ να γνωρίζω τότε για κάθε άνθρωπο τι είναι; Αν η καλοσύνη του είναι ενσυνείδητη ή αν πρόκειται για κάποιον υποκριτή;» Μα αν το σκεφτείς, αυτό που λέει ο Αντλερ δεν είναι τυχαίο. Είναι τόσο απλό αλλά δεν το σκέφτεσαι αν δεν στο πουν, «Ερμηνεύεις τις συμπεριφορές των ατόμων αν καταλάβεις τα βαθύτερα κίνητρά τους». Είναι τόσο απλό, που για να μεταφράσεις και να ερμηνεύσεις τις (συμπεριφορές των ατόμων που έχεις γύρω σου, για να δεις την ποιότητά τους αλλά και το λόγο τις καλοσύνης τους δεν έχεις παρά να σκεφτείς τα κίνητρά τους. 

Τι έχει να κερδίσει από εσένα; Τι έχεις εσύ που δεν μπορεί εύκολα να βρει αλλού; Γιατί χρειάζεται την εύνοιά σου; Υπάρχουν λόγοι και αδυναμίες δικές σου που θα μπορούσε εύκολα να εκμεταλλευτεί; Μήπως τα βιώματα και το παρελθόν σου του δίνουν πάτημα για να σου «προβάλλει» αυτά που έχεις ανάγκη να «ταυτιστείς» και έτσι να σε κερδίσει σε σχέση με κάποιον άλλον ο οποίος δε θα του έδινε την ευκαιρία να το κάνει γιατί δε θα είχε τρωτά σημεία ώστε να τα χτυπήσει; Γιατί εσύ και όχι κάποιος άλλος; Προβληματίσου όταν από μια πληθώρα επιλογών, κάποιος σε «ξεχωρίσει...».

Όμως, πέρα από αυτό υπάρχει και κάποιο άλλο στοιχείο που μπορεί να σε βοηθήσει να αποκωδικοποιήσεις τη συμπεριφορά των ατόμων. Να κοιτάξεις το παρελθόν τους και τον τρόπο που έχουν ζήσει μέχρι σήμερα, να σκεφτείς πώς φέρθηκαν σε άλλους ανθρώπους στο παρελθόν. Το κυριότερο, να δεις πώς φέρθηκαν σε ανθρώπους από τους οποίους δεν είχαν πραγματικά να κερδίσουν τίποτα. Δεν είχαν να κερδίσουν ακόμα ούτε κάποιο καλό σχόλιο καθώς αυτό μπορεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες να είναι το μεγαλύτερο κέρδος. Τα θετικά σχόλια για κάποιον άνθρωπο, μπορεί να επηρεάσουν άλλα άτομα υπέρ των υποκριτών... Συνεπώς δεν πρέπει να υποτιμάται ως κίνητρο για καλοσύνη η ανάγκη για θετικά σχόλια και φήμη.

Ανώνυμος Ξένος
"διόρθωση"