Πριν ένα χρόνο είχα γράψει ένα άρθρο- παρέμβαση, με αφορμή την νοσηλεία της Νανάς Καραγιάννη στην εντατική. Τότε είχα αναφερθεί στο «λήθαργο», δηλαδή την άγνοια της ελληνικής κοινωνίας γύρω από τις διατροφικές διαταραχές.
Σε συνέχεια εκείνου του άρθρου και με αφορμή την τραγική αλλά αναμενόμενη κατάληξη της Νανάς Καραγιάννη αισθάνομαι την ανάγκη να πάρω μια ξεκάθαρη επιστημονική θέση απέναντι σ’ αυτό που συνέβη αλλά και στα διάφορα σχόλια που καταγράφονται στα social media και γενικότερα στα media:
• Η διατροφική διαταραχή είναι η πιο θανατηφόρα ψυχική νόσος, με τα θύματά της να ξεπερνούν ακόμη και αυτά που «φεύγουν» από τις ναρκωτικές ουσίες και το αλκοόλ
• Δεν είναι επιλογή να νοσήσεις από διατροφική διαταραχή. Κανένας ασθενής δεν επιλέγει να ζήσει στην κόλαση.
• Στις χρόνιες περιπτώσεις όπως της Νανάς, ο υποσιτισμός επηρεάζει καταλυτικά τις εγκεφαλικές διεργασίες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές συμπεριφορές που σχετίζονται με τις σκέψεις και την κοινωνική ζωή να πλήττονται ανεπανόρθωτα. Κατά συνέπεια αποδυναμώνεται συνεχώς η οποιαδήποτε προσπάθεια ανάρρωσης.
• Η νευρική ανορεξία είναι μια ψυχική νόσος αλλά με σοβαρό βιολογικό υπόβαθρο, το οποίο εμποδίζει την άμεση ανάρρωση. Οπότε σχόλια όπως: «δεν ήθελε, δεν έβλεπε κλπ.», δεν ευσταθούν. Η απάντηση είναι ότι ο εγκέφαλος δεν επιτρέπει την οποιαδήποτε ομαλή επεξεργασία αλλά και ορμονική ισορροπία.
• Βασικό χαρακτηριστικό της νόσου είναι η αποφυγή, οπότε μοιραία οι ασθενείς λένε συνεχώς ψέματα σε ό,τι αφορά στην κατανάλωση τροφής. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις με τόσο χαμηλό βάρος είναι παράλογο να απαιτείς από τον ασθενή να έχει μια ειλικρινή σχέση με τους άλλους. Γιατί απλά η ανορεξία αλλά και η βουλιμία τον απομονώνουν κυριολεκτικά από τον περίγυρό του.
• Έρευνες αποδεικνύουν ότι οι ασθενείς με ανορεξία είναι ευάλωτοι στα σχόλια, βιώνουν έντονη απόρριψη και βλέπουν παντού απειλές. Αυτό συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλος «πεινάει» αλλά τελικά είναι αυτός ο ίδιος ο συρρικνωμένος εγκέφαλος που αυτό-εμποδίζεται στο να τραφεί.
Με απλά λόγια, η Νανά και άλλες ασθενείς όπως η Νανά όσο και να ήθελαν να κάνουν μία προσπάθεια, ο εγκέφαλός τους δυστυχώς δεν βοηθά προς την συγκεκριμένη κατεύθυνση. Υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένων μονάδων αλλά και ανεπαρκής εκπαίδευση ειδικών στην θεραπεία που εστιάζει στην επανεκπαίδευση του εγκεφάλου γύρω από την τροφή.
Η απλή ψυχοθεραπεία δεν βοηθά την επανεκκίνηση του εγκεφάλου. Αντίθετα, λειτουργεί ως ασπιρίνη σε έναν καρκίνο που χρειάζεται ισχυρή δόση χημειοθεραπείας. Δυστυχώς, στην Ελλάδα θεωρούμε ακόμη ότι η ανορεξία είναι μια ψυχολογικής φύσεως νόσος.
• Όταν ασθενείς σαν την Νανά δεν παίρνουν την απαραίτητη δομική θεραπεία είναι αδύνατον να βγουν από την νόσο. Γιατί; Επειδή απλά δεν μπορούν. Οπότε σχόλια όπως: «καλά τα ήθελε και τα έπαθε γιατί την έλεγαν χοντρή» αποτελούν επιεικώς απλουστευτική, επιφανειακή εξήγηση για μία νόσο τόσο πολύπλοκη και πολυπαραγοντική.
Η Νανά ηττήθηκε από την ανορεξία, όπως πολλές ασθενείς στην Ελλάδα. Στην Αυστραλία 5 άνθρωποι πεθαίνουν ημερησίως από την νόσο. Στην Ελλάδα δεν ξέρουμε τίποτα για την νόσο. Η Νανά μέσα από τον θάνατό της μας αφήνει μια παρακαταθήκη την οποία καλούμαστε να αξιοποιήσουμε ως κράτος, ως ειδικοί, ως κοινωνία για να αντιμετωπίσουμε επιτέλους κατάματα την νόσο, προτού αποβεί μοιραία για χιλιάδες ασθενείς στην Ελλάδα.
Υ.Γ. Μην υποτιμάτε την νόσο. Μετά τα τρία χρόνια ο εγκέφαλος «κλειδώνει» και η ανάρρωση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη.
Μαρία Τσιάκα
Διευθύντρια Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών
Υποψήφια Διδάκτορας, Psychological Medicine, Section of Eating Disorders, Κing’s College ,London.
Οικογενειακή Θεραπεύτρια εξειδικευμένη στις διατροφικές διαταραχές